ΘΗΒΑ – ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ
Ιωάννης Τρέντζος
Ο ΝΕΚΡΟΣ ΤΗΣ ΟΔΟΥ
ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ
Μου συνεβη επτά φορές,τις τρεις τις προκάλεσα συνειδητά.
Ζητησα
απο συμπατριώτες μου να μου δείξουν την Καδμεία. Και τις επτά φορές γύρισαν και με κοίταξαν ζητώντας διευκρινή
σεις.Σαν να μην είχαν ακούσει η σαν να παρατονιζα τις λέξεις. Το ανάκτορο του Κάδμου συμπλήρωσα κάνοντας τα πράγματα
χειρότερα.Μου πρότειναν και οι επτά,αλλά σημεία που άρχιζαν από
“Κ” σαν να είχα μπερδέψει ονόματα, επινοώντας κάτι που δεν υπήρχε.
Ο Κάδμος, ιδρυτης και πρωτος βασιλιάς της Θηβας,έφθασε στο τοπίο
στα μέσα του 15ου αιώνα Π.Χ. και έκτισε την επταπυλη Καδμεία,ένα
από τα μεγαλύτερα κέντρα του μυκηναϊκού πολιτισμου στην οποία
υπήρχε πλήθος ιερών με κυριότερο εκείνο του Διονύσου Καδμειου. Έχουν περάσει 118 χρόνια από τις πρώτες ανασκαφές του
Κεραμόπουλου (1906-1929) στην Καδμεια και περίπου 64 χρόνια από
τις υστερες
ανασκαφες και απαλλοτριωσεις των πρώτων δεκαετιών του ’60, Τα κινητά ευρήματα μεταφέρθηκαν στο αρχαιολογικό μουσείο της
Θηβας και τα ανασκαμμενα τμήματα, του Νέου και Παλαιού Καδμειου
όπως και των παραρτημάτων τους αφέθηκαν στην τύχη τους. Πρόκειται για μια μεγάλη περίοδο εγκαταλειψης η οποία δεν θα
μπορούσε να μην είναι αισθητή. Το ενδιαφέρον των “αρμοδιων’και η καλπάζουσα αισιοδοξία των
πρώτων χρόνων,υποχώρησαν στην αδιαφορια και στην απραξία . Παρά το γεγονός ότι, οι ηγεσιες του Δημου Θηβαιων και της εφορείας
αρχαιοτητων Βοιωτιας, διαχρονικά,βλέπουν την κληρονομιά της πόλης
να ισοπεδωνεται, να εξαφανιζεται,εν τούτοις με πρόσωπα που
εκπέμπουν “ευτυχια” καθησυχάζουν με “καρμπον”. “Έχουμε τη λύση”, λύση που παραμένει άφαντη, όσο αόρατη είναι η
Καδμεία για τους επτά συμπατριώτες μας. Είναι αλήθεια ότι εάν οι “αρμόδιοι” έκαναν, όσα υποσχονται, κυριολεκτικά θα εξεπληταν τους εαυτούς τους. Η επιλογή στην ηγεσία του δήμου Θηβαίων και της εφορείας
αρχαιοτήτων Βοιωτίας, κρίνει χωρίς υπερβολή την οικονομική
προοπτική της πόλης και όλων των δημοτών. Από τις πρωτες μεριμνες εκείνων που πριν 200 χρόνια ίδρυσαν το
ελληνικό κράτος ήταν η προστασία,συλλογή και μελέτες του υλικού
πολιτισμού της αρχαιότητας. Αγωνιστής της επανάστασης ήταν ο Κυριάκος Πιττακης,ο πρώτος
έφορος αρχαιοτήτων. “Δι αυτό επολεμισαμεν” είναι τα περίφημα λόγια του Μακρυγιάννη για
αγάλματα που κάποιοι στρατιωτες σκόπευαν να πουλήσουν σε
Ευρωπαίους. Η κληρονομιά μιας χώρας αφορά όλα τα πολιτιστικά αγαθά:
αρχαία,βυζαντινά,νεώτερα και σύγχρονα μνημεία και
προεκτείνεται και στα αυλα πολιτιστικά αγαθά: για όλες τις
εκφράσεις,τις γνώσεις,τις μαρτυρίες εν γενει του παραδοσιακού,του
λαϊκού και του λόγιου πολιτισμου. Η αρχαιολογική υπηρεσία στην Ελλάδα είναι ιδιόμορφος οργανισμός
με δυσκολο έργο,διοικητικό,ανασκαφικό,επιστημονικο,πολιτιστικό και
εκπαιδευτικό.
Ωστόσο παρά τις ιδιαίτερες υψηλές απαιτήσεις της αποστολής της και
τα πολυσυνθετα ζητήματα,το έργο που παράγει είναι τεραστιο και
διαχρονικό. Η Θήβα ομως έχει απελπιστει,έχει προδοθεί. Για πολλές δεκαετιες “καταναλώνει” υποσχέσεις και προθέσεις για την
λύση του αρχαιολογικού της προβληματος,υποσχεσεις που
αποδεικνύονται παρηγορηματικες. Η κενή ρητορια συγκινεί την πόλη που βουρκωνει από δάκρυα αντί
πολιτισμό. Γιατι;
Γιατί υπάρχουν δύο Ελλάδες. Η Θήβα και η άλλη.Ολοι δηλώνουν ότι
συγκινουνται,την αγαπούν,την λατρεύουν,προσπαθούν αλλά φυσικά
δεν προλαμβάνουν. Το αρχαιολογικό θριλερ στην Θηβα δεν έχει τέλος. Εδώ ακολουθείται μια μονοδιάστατη στρατηγική,χωρίς ζικ Ζακ και
τεθλασμένες.Στοχος,να σκαβεται το “σώμα” της Θηβας και τα κινητά
ευρήματα να μεταφέρονται στο αρχαιολογικό μουσείο του οποίου η
υπαρξη από μόνη της δεν μπορεί να βοηθήσει,στην
πολιτιστική,οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της πόλης. Τα απομεινάρια,τόποι απόθεσης απορριμμάτων.Το σκηνικό για το
“Μάνα κουράγιο”. Και θα ήταν οφελιμο όταν προγραμματίζονται ανασκαφές να
ανακοινώνονται στο κοινο εκ των προτέρων . Γιατί υπάρχουν επισκέπτες απ’ όλο τον κόσμο που ενδιαφέρονται για
τις ανασκαφές. Θα μπορούσαν,αν το γνώριζαν,να κάνουν διακοπές στην
Ελλάδα,παρακολουθώντας από κοντά και ενεργητικά τις εργασίες
στην Καδμεια η άλλου. Αλήθεια κανείς δεν έχει ακούσει για τον ανασκαφικό τουρισμό. Σε μια πρωτόγονη λογική, η Θήβα σκαβεται , χιλιοτσαλακωνεται,χρήματα ξοδεύονται για απα
λλοτριωσεις,αποζημιώσεις και ανασκαφές. Τα πάντα ερήμην των πολιτών της που κανείς δεν τους έχει πει τι
ακριβώς θα οφεληθουν από αυτή την κατάσταση. Αν καποιος ιδιαίτερα μεγάλης ηλικίας άνθρωπος που ζει στην Θηβα , περπατήσει την οδό Αντιγόνης με το μυθικό όνομα και την οδό
Πινδάρου, με την ονομασια του μεγαλύτερου λυρικού ποιητή της
αρχαιότητας και θελήσει να κλεισει τον περίπατο του στο τετράγωνο
με την οδό Βουρδουμπα και την Επαμεινωνδου,θα βρει ένα καράβι
μνήμες. Μια σειρά από σπίτια,εμπορικά καταστήματα,ταβέρνες,επιχειρήσεις… που ήταν μια ζωή μόνα τους και έδιναν χρώμα και αίμα στην πόλη
μετά από κατεδαφίσεις, βρισκονται δεκάδες χρόνια στο σημείο σαν
σφάγιο,σαν λάφυρα,σαν κουφάρια ξεκοιλιασμενα με τα σπλάχνα τους
σε μια ακατανόητη κοινή θέα. Σαν ένας σωρός από ασήμαντες πέτρες. Νεκρά χωρίς ψιθυρους και σκιές. Σαν νεκρος πολέμου σε ακαμψία. Και κανείς δεν ντρέπεται.
Εάν η ανθρωπότητα δεν είχε εξελιχθεί,θα νομίζαμε ότι βρισκόμαστε
στην εποχή που στην Θηβα ζούμε τώρα. Αυτό φίλοι μου , επτά συμπατριώτες μου και όσοι άλλοι δεν το
πληροφορηθηκατε,είναι το ανάκτορο της Καδμείας,σύμβολο ενός από
τα μεγαλύτερα κέντρα του αρχαίου μυκηναϊκού πολιτισμού. Τώρα το γνωρίζετε. Η γνώση όμως είναι ευθύνη. Χαλαρές αντιδράσεις και δημοσιεύματα διαμαρτυρίας στο παρελθόν
υπήρξαν από πολίτες νοήμονες και πανελλαδικά μίντια που αγωνιούν
για την περιθωριοποιηση της Καδμείας και της ιστορίας των Θηβών. Γιατί υπάρχει συγκεκριμένος ένοχος για αυτή την αθλιότητα του
χώρου και τον θάνατο του ανακτόρου του Κάδμου ,πρώτου βασιλιά
και ιδρυτή της πόλης. Ποιος είναι;.Είναι οι “αρμόδιοι” στους οποίους όταν εσυ αναφέρεσαι
δεν περιμένεις τίποτα. Είναι η ταύτιση με το
γκρίζο νεκρό οικόπεδακι της οδού Αντιγόνης. Αδιαφορούν εντυπωσιακά για την κληρονομιά της Θηβας και ασεβουν
εκπληκτικά προς τους δημότες που τους φιλοξενούν στην πολη
τους.Περιμενουν κατά δήλωση τους 34 χρόνια
(1990)αδρανείς να πάρουν χρήματα για την απαλλοτριωση της
δημοτικής αγοράς προσφέροντας το επιχείρημα στο δήμο Θηβαίων να
την κρατά μέσα στη βρώμα και την απαξίωση. Χωρίς ενοχές. Είναι εκείνοι που δεν αντιληφθηκαν,δύο χρόνια τώρα,ότι η ελληνική
κυβέρνηση προωθει τον πανεπιστημιακο τουρισμό και η ιαπωνική
τουριστική βιομηχανία τα wc τουρς. Δεν ενοχλείται ο εγωισμός τους. Χειροκροτούν τους προγονους μας σε διεθνή
συμπόσια,ημερίδες,οργανώνουν φεστιβάλ οίνου και άλλα πανηγύρια. Στα Πινδαρεια ο πολίτης καλείται να χορέψει αιγαιοπελαγιτικα,και στο
θέατρο Μελίνα Μερκούρη να τιμήσει το πρώτο μπουζούκι της
Ελλάδας,Χ.Νικολοπουλο.Ο Πίνδαρος απων από τον νου. Αναγκαία
διασκέδαση…αλλα αυτά δεν γεννούν τέχνη. Δεν ζωντανεύουν τα μνημεία. Δεν βλέπουν ότι στο δήμο ζουν άνθρωποι που έρχονται αντιμετωποι
με την αστική φτώχεια,τον φόβο και την μοναξιά που συνεπάγεται.Δεν
κατάλαβαν ότι ο πολιτισμός χάνει την προηγουμενη στάση του
απέναντι στη ζωή, η κοινωνία βρίσκεται σε διαδικασία αλλαγής και να
ακολουθήσουν.(Κοινωνικοπολιτισμικη αλλαγή). Να βοηθήσουν έμπρακτα για την ανάδειξη των αρχαίων μνημείων,να
έρθει τουρισμός που θα αυξήσει το εισόδημα των ανθρώπων.Θα
έχουν δουλειά και περισσότερα χρήματα για να αγοράσουν πράγματα
που δεν μπορούσαν να αγοράσουν στο παρελθόν. Να μετακινηθούν από τα συσσιτια και την φιλευσπλαχνια που
προσβάλλει την προσωπικότητά τους.
Είναι εκείνοι που πρέπει να ξεφύγουν από το παλαιό πλαίσιο σκέψης
και να προσφέρουν αξία. Να οργανώσουν τώρα χωρίς να περιμένουν άλλες απακζλλοτριωσεις
και ανασκαφές που και χρονοβόρες είναι και(ευροβορες),την ανάδειξη
της Καδμείας:
Υλική προστασία
Διαφωτιστικό υλικό
Σχεδιαγράμματα,εικόνες,αναπαραστάσεις
Στέγαστρα όπου αναγκαιο
Επεξηγηματικες πινακίδες προσαρμοσμένες στο κιγκλίδωμα που θα
παρέχουν πληροφόρηση για το μνημείο και την σχέση του με τα
υπόλοιπα κατάλοιπα. Καλλιτεχνικό φωτισμό
Να γίνει το μνημείο προσβάσιμο,κατανοητό και ευανάγνωστο στον
χρήστη που έρχεται να δει και να καταλάβει. Να ζητήσουν συγγνωμη από τους πολίτες που χρόνια τώρα τους
στερούν έσοδα,δικαιολογώντας την απραξία τους,θρηνουντες με
κροκοδειλια δάκρυα ότι δήθεν δεν υπάρχουν χρήματα. Δεν είναι αλήθεια
Χρήματα υπάρχουν
Που θα τα βρουν ;
Εκεί που τα βρήκαν και οι άλλοι πιο δραστήριοι, πιο ικανοι , στην
Πύλο,στην Μεσσήνη,στην Βεργίνα,στην Αμφίπολη και τις έκαναν
κερδοφόρες πόλεις. Στην Ελευσίνα που πρόσφατα ανακηρύχθηκε “πολιτιστικη
πρωτεύουσα της Ευρώπης”. Η εικόνα της πόλης βέβαια δεν αναιρείται από τα καταστήματα,τα
εστιατόρια,τα μπαρ , τα καφέ και την συμπαθητική Πινδάρου που
είναι καρτ ποσταλ του ’70 . Όταν νυχτώνει η ερήμωση απλώνεται παντού σε όλες τις βασικές αρτηριες της . Δεν χρειάζεται καλλιεργημένη φαντασία,να αντιληφθεί κανείς πόσο θα βοηθούσε ημερική έστω αποκατάσταση της Καδμειας,η μερική έστω ανάδειξη του εθιμικού και
γαστρονομικού πλούτου. Η μερική έστω αποκατάσταση μιας συνέχειας στο κέντρο της πόλης,το αίσθημαότι
κυκλοφορούν άνθρωποι,ιδέες επιθυμίες, ήχοι που δηλώνουν λειτουργία και
προοπτική. Η Καδμεια είναι θαύμα, αν την φροντισουν, θα είναι μαγεία. Φίλες και φίλοι
Οι αρχαίες πέτρες , από μόνες τους δεν μπορούν να ζωντανέψουν. Οι πολίτες από μόνοι τους δεν μπορούν να αξιολογήσουν τα πολιτισμικά αξιοθέατατης πόλης. Χρειάζονται βοήθεια. Ο δημόσιος χώρος χρειάζεται την υποστήριξη επισήμων φορέων του κράτους. Η βούληση είναι κάτι πολύ πρακτικό.
Διαφορετικά δεν θα υπάρχουν απορίες και ερωτήματα γιατί η πόλη θα μείνει γιααλλαακόμη 50 χρόνια αναλλοίωτη.
Ένας πολίτης που παρακολουθεί και αγαπά τον τόπο του
Ιωάννης Τρεντζος
